Zeker nu veel mensen noodgedwongen thuiszitten, blijkt hoe ontwrichtend en verdrietig eenzaamheid kan zijn. De afgelopen tijd zijn in diverse regio’s, gemeenten en wijken initiatieven op gang gekomen om de eenzaamheid aan te pakken. Maar waar zit die eenzaamheid? Om wat voor soort mensen gaat het en waar zijn ze het beste mee geholpen? Dat helpt Deloitte samen met KPN nu in kaart brengen met een tool: de Eenzaamheidsmonitor.
Menno ter Wal, senior manager bij Deloitte Consulting: ‘Met deze tool kunnen gemeenten inzicht krijgen in de aard, omvang en oorzaken van eenzaamheid.’ Iedere gemeente kan openbare data inladen in de tool. Deze data worden tot leven gebracht met de open source software D3. Door gebruik van datavisualisatie en -analyse kunnen gebruikers begrip krijgen van de lokale situatie. Op een kaart zie je precies welke problemen in welke wijk spelen. Zo kan deze ‘moderne plaag’ gerichter en effectiever worden bestreden.
Landelijke coalities
Veel lokale overheden werken op dit gebied samen met maatschappelijke partners en bedrijven. Brede coalities hebben zich gevormd, zowel lokaal als nationaal. Op landelijk niveau is de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid opgericht. Ook Deloitte en KPN maken daar deel van uit.
Eenzaamheid vormt een bedreiging voor de volksgezondheid, zo wordt inmiddels breed erkend. Dit vergroot het bewustzijn onder gemeenten dat het noodzakelijk is dit maatschappelijke probleem aan te pakken.
Breed probleem
Het is een misverstand om te denken dat eenzaamheid vooral een probleem onder ouderen is. Ruim een miljoen Nederlanders voelen zich altijd sterk eenzaam, een aantal dat al jaren niet wil dalen. Een op de drie volwassen Nederlanders zegt zich af en toe eenzaam te voelen, zo komt naar voren uit de Nationale Gezondheidsmonitor. Groepen die er veel mee te kampen hebben, zijn weduwen en weduwnaars, laagopgeleiden, niet-westerse allochtonen en gescheiden mensen. Ook onder jongeren die niet weten wat ze met hun leven aan moeten, leeft veel eenzaamheid.
Behalve op de vraagkant richt de monitor zich ook op de aanbodkant. Den Haag bijvoorbeeld, kent al meer dan negenhonderd initiatieven voor het terugdringen van eenzaamheid. De effectiviteit van de interventies verschilt per regio, gemeente of stadswijk. Wat in het ene gebied werkt, zal elders namelijk minder succes hebben. Voor een effectieve aanpak van het probleem is symptoombestrijding niet voldoende. Volgens Menno ter Wal leidt aanpak van de onderliggende oorzaken tot betere resultaten.
Kijk deze video voor meer uitleg en een demonstratie van de tool:
Den Haag als proeftuin
Het concept voor de Eenzaamheidsmonitor werd door Deloitte samen met de gemeente Den Haag ontwikkeld. De ervaringen daar leren dat er per wijk grote verschillen bestaan in omvang en aard van de eenzaamheid. Het dashboard van de residentie laat precies zien hoe het in de diverse buurten is gesteld. In het zuidwesten van de stad waar de werkloosheid bovengemiddeld is, draagt vooral de financiële problemen en schaamte bij aan het probleem. Ter Wal: ‘Terugdringing van de eenzaamheid daar heeft vooral baat bij een indirecte aanpak.’ In de Haagse Hout, waar meer welvarende ouderen wonen, zal de oplossing anders zijn. Daar zijn bijvoorbeeld weduwen die op zoek zijn naar gezelschap meer geholpen met een georganiseerde avond kaartspellen.
Behalve op de vraagkant richt de monitor zich ook op de aanbodkant. Want hoewel Den Haag dus veel initiatieven voor het tegengaan van de eenzaamheid kent, betekent dat niet dat dat per definitie voldoende is. Het moet ook passend zijn.
Vijf domeinen
De effectiviteit van de aanpak verschilt dus sterk per regio, gemeente of stadswijk. Ter Wal: ‘Daarom is het zo belangrijk dat de inzichten worden vertaald in gerichte interventies.’ In Den Haag is een onderscheid gemaakt tussen zijn 18 kwetsbare inwonersgroepen (personas) met verschillende ondersteuningsbehoeften. Via data-analyses werden de verbanden tussen sociaal-demografische kenmerken en eenzaamheden onderzocht.
Vijf belangrijke domeinen van welzijn werden onderscheiden:
- de (woon)omgeving en de eigen woning
- de leefstijl
- participatie en het sociaal netwerk
- de sociaaleconomische status
- de gezondheid
Een disbalans in een domein kan al aanleiding zijn om speciale aandacht te vragen voor een bepaald probleem.
Eenzaamheid in Den Haag
De gemeente Den Haag heeft inmiddels al een paar jaar ervaring met de app. Als launching customer is de stad nauw betrokken bij de ontwikkeling van de tool. Volgens Maaike Heijnen, opgavemanager eenzaamheid gemeente Den Haag, zijn de eerste resultaten goed. Met de monitor is een veel beter beeld van het probleem verkregen. Heijnen: ‘Sommige persona’s hebben we nu veel scherper op het netvlies. Neem bijvoorbeeld alleenstaande ouders. Onder die groep blijkt veel eenzaamheid te bestaan.’
Heijnen onderstreept de noodzaak ook naar de onderliggende oorzaken te kijken, want als dat achterwege blijft doe je aan symptoombestrijding. De gekozen aanpak leidt dan niet tot een oplossing. De opgavemanager noemt als voorbeeld de schuldenproblematiek. Veel mensen schamen zich voor hun geldnood. Ze trekken zich terug uit hun bestaande sociale netwerken. Gezamenlijk koffiedrinken is voor hen immers niet de oplossing. Als niet eerst hun schulden worden aangepakt, is elk goed bedoeld initiatief tot mislukken gedoemd.
Landelijke uitrol
Heijnen is daarom blij dat de tool is gevoed met data afkomstig van de gemeente zelf, en dat de app per wijk inzicht geeft in alle onderliggende factoren. ‘Zo’n hulpmiddel helpt om partners te overtuigen. Omdat alles op data is gebaseerd, voorkom je veel discussies.’ De tool wordt ook geleidelijk aan verbeterd. De persona’s worden verfijnd en er is gekeken of bestaande hulpactiviteiten aansluiten bij de behoeftes. De derde stap is de data verder te verrijken en te actualiseren. Mede door de gunstige ervaringen in Den Haag kan de monitor nu landelijk worden uitgerold.
Deloitte en KPN
Via een tool die als een dienst aan alle Nederlandse gemeenten wordt aangeboden, stellen Deloitte en KPN hun kennis en technologie beschikbaar in de vorm van hosting op het betrouwbare Microsoft Azure cloudplatform. KPN participeert vanuit een maatschappelijk bewustzijn om eenzaamheid terug te dringen en helpt Deloitte met tooling om die eenzaamheid aan te pakken. Deloitte heeft via de adviespraktijk publieke sector al veel contact met de grotere gemeenten en ook KPN is in de meeste gemeenten kind aan huis.
‘Mede vanwege het maatschappelijke karakter wordt op de dienst slechts een bescheiden marge gemaakt’, stelt Ter Wal. Beide partners willen het tarief per inwoner dat voor deze dienst wordt gevraagd, laag houden. Ter Wal: ‘Eventuele winst wordt gestopt in een fonds met een sociaal doel.’
Meer weten
Om meer informatie te ontvangen over de Eenzaamheidsmonitor, geef uw gegevens door via het contactformulier van Deloitte.
Naar Deloitte
