Alles zien vanuit de context

Het is voor het eerst dat ik op het Ministerie van Economische Zaken ben. We treffen elkaar in de coffee corner; dat is het plan, maar we lopen elkaar bijna mis. De receptie vertelde Sonja dat ze uit moest kijken naar een dame met een henna hand (ja, dat was ik. Net terug van een vakantie in India). Gelukkig, we vinden elkaar; de hand valt op.

We slaan de obligate introducties over en met een kop koffie voor onze neus duiken we meteen het gesprek in. Het begint met het Goede Leven. Hoe kan het ook anders, want Nico Baken introduceerde Sonja bij ons. Zij delen dezelfde visie over het Goede Leven.

Sonja praat over het ‘establishment’ versus de ‘vernieuwers (start-ups)’. Twee werelden die elkaar nodig hebben, elk met een heel eigen cultuur en dynamiek. Dat werkt niet persé goed samen, maar Sonja is een bruggenbouwer en zet zich in om die twee werelden bij elkaar te brengen. In haar werk staat het SAMEN doen centraal. Ze is een verbinder. 'Waarom moeilijk doen als het samen kan. Bovendien is het samen ook veel leuker.'

Het individu weet het wel

'Als je kijkt wat er nodig is in de wereld, dan weet het individu het wel. Als mens delen we met elkaar grotendeels dezelfde waarden. Dat vertroebelt echter door de economische modellen die dicteren hoe we dingen doen. We zijn ingericht om vooral geen fouten te maken. En we doen er zelf allemaal aan mee, want daar worden we voor betaald. Zo houden we het systeem in stand.'

Zodra je in een rol geduwd wordt, gaan machtsstructuren spelen, die geënt zijn op de oude, bestaande modellen. Later geeft ze nog een ander voorbeeld. 'Je gaat naar een congres en daar groeit het gevoel om de wereld te veranderen. Maar terug in je dagelijkse ritme, verwatert dat gevoel en doe je weer de dingen die je altijd al deed.'

Toch zit er beweging in. Sonja vertelt: 'De deur staat steeds meer open. Kijkend naar 10 jaar geleden dan zijn we al een heel end gekomen.' Destijds had ze een flink bedrag aan milieusubsidies uit te geven, maar die pot ging niet op. Men zag er de waarde niet van in. Nu is er wel degelijk een besef dat duurzaamheid moet. En de markt gaat er ook meer en meer zelf omvragen.' Dus is er druk van meerdere kanten om beetje bij beetje het systeem los te weken. 'Een andere ontwikkeling die bijdraagt, is dat de wil om te veranderen sterker wordt,' voegt Sonja toe.

Wachten op een superdoorbraak

Weer terug naar het individu. Want als die het snapt, is het dan niet logisch dat verandering juist van bottom-up moet komen? 'De stem van het volk zet dingen op scherp', zegt Sonja. Daarom is het ook goed om de burger een stem te geven. En dat gebeurt ook. Via social media kun je de opinie peilen. 'Maar er wordt veel geroepen en in de verkeerde context begrepen.' Dan zet je een verkeerd beeld neer en zodra er een beeld is, is dat niet zomaar bij te stellen. Een belangrijke voorwaarde is dus om dingen de juiste context mee te geven. Dat is precies waar de schoen wringt. 'In de journalistiek is er geen tijd meer voor factfinding', zegt Sonja. Redacties zijn door bezuinigingen tot het minimum teruggebracht. En dus worden persberichten klakkeloos overgenomen en geplaatst. Een ander punt met betrekking tot journalistiek is dat mensen negatief nieuws lijken te willen. Positief nieuws levert minder clicks op en is dus minder interessant voor advertising. Zo houdt het systeem ons in de tang, en is het ingewikkeld om van die structuren los te breken.

'Eigenlijk wil je Disruption without Destruction'. Op dit vlak is er gelukkig goed nieuws. 'Er is een kanteling die ik zie in burgerinitiatieven. Een kritische massa op burgerniveau, bijvoorbeeld de experimenten die nu in steden plaatsvinden.' Toch zijn we er nog niet. 'Het is nog een beetje wachten op een superdoorbraak.'

Kwetsbaarheid en lange termijn visie

'Wat nodig is, is een echt lange termijn visie op het leven. En dat ontbreekt. In de politiek en in het bedrijfsleven. Eigenlijk zou je leiders moeten hebben die zich kwetsbaar op durven stellen. Met een attitude van "ik weet het ook niet helemaal, maar we moeten met elkaar ongeveer daar heen." Sturen op basis van overtuiging, in plaats van op zekerheden.' Als voorbeeld noemt ze Emmanuel Macron, de nieuwe president van Frankrijk. Een enkeling nog in het politieke speelveld…

De noodzaak van een lange termijn koers illustreert ze ook aan de hand van de energie situatie in Duitsland. Daar is al jaren een stabiele koers, vanuit een lange termijn visie. Dat leidt tot een goed resultaat onder andere doordat mensen weten waar ze aan toe zijn. In Nederland ontbreekt die koers. Na de verkiezingen is het elke keer weer de vraag wat het beleid wordt. Daardoor durven ondernemers bijvoorbeeld niet in te stappen en blijft verandering dus uit.

Rebelleren tegen het systeem

Sonja probeert met slimme stappen beweging te brengen in het heersende systeem door dingen anders te doen. Ze verwijst naar een speech van Robert Kennedy, die 50 jaar geleden (!) is opgenomen. 'Dit staat als een huis. In het systeem van vandaag is succes gebaseerd op alles wat tastbaar is. Zaken zoals geluk, gezondheid, waardering, plezier, worden niet meegenomen. Aandeelhouders willen rendement. Dat is het systeem. Alleen is niet alles wat goed is op die manier te meten. Dat wil niet zeggen dat er geen waarde is.'

Vanuit haar visie op Het Goede Leven maakt Sonja innovaties mogelijk, die vanuit het systeem moeilijk en complex zijn. 'We zetten kleine stapjes. Door dingen transparant te maken en door rekening te houden met de context'. Stellig is ze. 'Daar moeten we aandacht aan besteden!'

Waarom is aandacht voor de context nodig?

1. Je hebt elkaar nodig en dus moet je snappen hoe het speelveld er uit ziet.
2. We werken vanuit een shared purpose. Dus is de vraag ‘wat bindt ons?’

Vandaaruit zet ze iets in gang. 'Het gaat met niet om mijn eigen mening. Ik zoek naar input van anderen en breng mensen bij elkaar.'

Een voorbeeld van een van de innovaties waar Sonja mee bezig is: Personalized Medicine. Door zieke cellen van een individu op een chip te zetten, kun je testen wat er wel en niet werkt voor die individu. Zo kun je een patiënt heel effectief behandelen. Goed idee, maar waarom is het er nog niet?

Het huidige proces is dat er eerst twee jaar medisch onderzoek gedaan moet worden. Vervolgens wordt er patent aangevraagd en dan volgt een periode van 15 jaar testen op dieren. Daarna wordt het getest op mannen van 40 – 45 jaar. En na zo’n 19 jaar is er dan bij een positief verloop van deze stappen een medicijn hebben wat bij een specifieke doelgroep werkt. Dat betekent alleen nog helemaal niet dat het dan ook bij andere doelgroepen werkt. Met haar aanpak Sonja probeert de ontwikkeling van deze innovatie te stimuleren en te versnellen. Omdat het waardevol is.

'Om iets anders te kunnen doen, moet ik weten wie veranderings-minded zijn en je kunt niet zomaar het zomaar anders doen. Kijkend naar het voorbeeld moet je je verdiepen in de context van de pharmaceuticals.'

Vrije vogel

Om echt dingen te veranderen, moet je niet in de lijn zitten. Binnen het ministerie koos Sonja - na een mooie carrière en leidinggevende posities - voor een andere weg. In een vrije rol vanuit het Ministerie, niet als manager en zonder macht. Maar met haar netwerk als haar wapen.

Als vrije vogel begon ze met het opzetten van een evenement: TEDxBinnenhof. Om de kloof tussen de establishment en vernieuwers te overbruggen. In plaats van de gevestigde orde het podium te geven, zette ze daar de ondernemers met de vernieuwende ideeën. En liet hen vertellen over hun passie, over wat ze willen veranderen in de wereld, en waar ze tegenaan lopen. Geen business pitch dus, maar een value case.

In de zaal zorgde ze voor de juiste mensen, uit de establishment, met de macht om dingen te veranderen.

En zo kwam er beweging in. Partijen vonden elkaar en er onstond ‘Joint development vanuit een shared purpose.’ Inmiddels is dit een aanpak die vanuit Ideas From Europe in heel Europa tot mooie initiatieven leidt.

Goede en slechte dagen

Het gesprek eindigt met een mooie, eenvoudige reflectie. Er zijn goede en slechte dagen. 'Een dag is goed als ik iets gedaan heb wat waardevol is; als ik waarde heb kunnen toevoegen.' En zo zijn we weer terug bij af. Bij het Goede Leven, wat draait om waarde.

Over Margot van Brakel

Margot werkt bij KPN als Organizational Excellence consultant. Over hoe digitalisering en ‘social’ impact hebben op onze manier van werken, organiseren en communiceren (zowel binnen de organisatie als met groepen daarbuiten). Kortom, ze houdt zich bezig met de productiviteit (in de breedste zin van het woord) van de medewerkers in dit grote bedrijf. Ze publiceert regelmatig over dit onderwerp op onder andere DutchCowgirls.

- Auteur: Margot van Brakel

Dit verhaal is onderdeel van de serie De Verkenners. Hieronder vind je de andere verhalen.

• Drie trends in flexibiliteit met Marco van Gelder
• Wakker worden met Arthur van de Graaf
• Het is tijd voor disruptie met Erik Veldhoen
• Ik wil de generatie na mij niet met de zorgen opzadelen met Sanderine van Odijk
• We zijn sociaal inefficient met Frank Verborg
• Er is meer dan genoeg maar het wordt tijd dat we dag gaan zien met Nico Baken
• Agile werken en empirisch denken met Robert Schenk

• Kunst als maatschappelijk instrument met Edwin Stolk