Kijk je vaak video’s over make-up, dan krijg je al snel aanbiedingen van een parfumerie op jouw scherm. Dit komt door algoritmes. Algoritmes worden steeds vaker gebruikt en ook steeds ‘slimmer’. Maar wat is een algoritme eigenlijk? En hoe zorg je ervoor dat algoritmes niet teveel invloed hebben op jouw wereldbeeld?
Slim analyseren
Algoritmes kunnen op basis van ons surfgedrag voorspellen wat wij interessant vinden. Dagelijks laten mensen ontelbare sporen na op het web. De sites die we bekijken, producten die we kopen, routes die we rijden, locaties die we bezoeken, foto’s die we posten, YouTube-video’s die we bekijken. Algoritmes kunnen alles wat we online doen en bekijken, razendsnel in kaart brengen en aan elkaar koppelen. Dit verklaart waarom je in Google de zoekresultaten bovenaan krijgt die voor jou het meest relevant zijn. En waarom je op een datingapp de personen op je scherm krijgt die bij jouw smaak passen. Maar algoritmes koppelen je wensen en voorkeuren ook aan informatie uit veel andere bronnen en databases. Zo kan je navigatie bijvoorbeeld inspelen op de verwachte verkeersdrukte en een andere route adviseren.
Steeds nauwkeuriger
Overal in de samenleving worden algoritmes gebruikt. Ze zijn onmisbaar en helpen ons bij het maken van complexe keuzes. De politie probeert ermee te voorspellen welke jongeren de grootste kans hebben om op het verkeerde pad te raken. Artsen zetten algoritmes in om op foto’s beginnende kanker op te sporen. Bedrijven gebruiken het om gericht reclame te kunnen maken. Gemeenten houden met algoritmes verkeersstromen in de gaten. Netflix en andere streamingsdiensten analyseren jouw kijkgedrag en geven op basis daarvan suggesties films en series die je waarschijnlijk leuk vindt. Dat is een van de grootste voordelen van algoritmes: ze kunnen leren van ons (internet)gedrag, van de keuzes die we steeds maken en de voorkeuren die we hebben. Zo worden de voorspellingen van algoritmes, en de aanbevelingen die ze doen, steeds beter en nauwkeuriger.
Clichés en vooroordelen
Maar hierin schuilt ook meteen een groot nadeel. Zelfs een mogelijk gevaar van algoritmes. Hoe zit het met onze privacy? Alle gegevens over ons gedrag en ons handelen worden opgeslagen. Wat gebeurt daarmee en wie heeft er toegang tot? Een keerzijde van algoritmes is de zogenaamde filterbubbel. Op social media en internet krijgen we vooral berichten te zien die bij onze smaak passen. Informatie die minder bij onze voorkeuren past en ons een andere blik op de wereld zou kunnen geven, blijft achterwege. Daarbij gaan algoritmes ook uit van de ‘grootste kans’. Kijk je vaak naar ballet, dan vermoedt het algoritme dat je waarschijnlijk een vrouw bent. Woon je in een goede wijk, dan neemt het algoritme al snel aan dat je een hoog inkomen hebt. Op die manier bevestigen algoritmes vooroordelen en clichés. Dit bevestigt het onderzoek van de Universiteit Utrecht.
Nepnieuws
Op sociale media spelen algoritmes een rol in het verspreiden van nepnieuws en misleidende informatie. Hoe? De makers van dit soort berichten spelen handig in op het feit dat algoritmes ‘sturen’ op populaire berichten waardoor deze extra hoog in zoekresultaten terechtkomen. Ook blijkt uit onderzoek van De Correspondent en de Volkskrant dat algoritmes op YouTube zorgen dat je sneller bij radicale filmpjes uitkomt. Deze trekken immers de meeste aandacht, wat voor adverteerders het beste is. Vaak baseren algoritmes zich op het verleden en op informatie die we al hebben. Ze kijken dus meer terug dan vooruit en helpen ons niet om te vernieuwen. Ook verkeerde informatie of foute aannames worden op grote schaal herhaald en bevestigd door algoritmes. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat nepnieuws hardnekkig terugkomt op internet.
Zelf denken
Zijn algoritmes daarmee goed of slecht? Dat is niet op die manier te zeggen. Ze helpen ons enorm bij het maken van ingewikkelde keuzes. In medisch onderzoek redden ze levens. Ze vergemakkelijken het boodschappen doen. Maar er zit een keerzijde aan algoritmes, die ongewenste gevolgen kunnen hebben. Bijvoorbeeld omdat ze ons een eenzijdig wereldbeeld voorschotelen en vooroordelen bevestigen. De voor- en nadelen zijn kanten van dezelfde medaille. De beste manier om ons tegen de mogelijk kwalijke effecten van algoritmes te wapenen is ons ervan bewust te zijn. Blijf buiten jouw eigen bubbel kijken. Ga ook op zoek naar informatie waar je het (in eerste instantie) misschien niet mee eens bent. En bedenk: een algoritme kan veel, maar het blijft een reeks stappen die een computer neemt. Een algoritme is geen mens met menselijke intuïtie. Blijf dus vooral ook lekker zelf nadenken.
