Reageren op een woning bij een verhuurder: online. Geld overmaken: online. Een declaratie doen bij uw zorgverzekeraar: online. Zonder de juiste vaardigheden, apparatuur en internettoegang bent u uitgesloten van de digitale wereld.
Het verschil tussen mensen die om kunnen gaan met al deze digitale technologie en mensen die dit onvoldoende kunnen, staat bekend als de digitale kloof. Bij het woord ‘kloof’ wordt snel gedacht aan een simpele tweedeling. In het begin was dat ook zo: de term sloeg op het wel of geen toegang hebben tot computers en internet. Als het nu gaat over de digitale kloof gaat het ook over motivatie, vaardigheden en gebruik. In de gevarenzone: laaggeletterden, anderstaligen, mensen met een beperking, ouderen en mensen met lage inkomens.
Wat is nodig om digitaal mee te komen?
Mensen met minder geld hebben soms simpelweg niet de middelen voor een goed werkende smartphone, computer of een internetabonnement. Bij anderen zit een gebrek aan motivatie om zich te verdiepen in de digitale wereld in de weg. Laagopgeleiden of laaggeletterden missen vaak de computer- of informatievaardigheden. En tot slot is er het verschil in gebruik: niet iedereen slaagt erin digitale middelen in hun voordeel te laten werken (een cv uploaden, een gratis online cursus volgen, de voordeligste verzekering afsluiten). Terwijl juist meer kwetsbare groepen er veel baat bij kunnen hebben. Denk aan het online zoeken naar een baan of online werken aan uw taalvaardigheid. Het gevaar bestaat daardoor dat de digitale kloof de ongelijkheid in de samenleving vergroot.
De gevolgen
Zo ligt ongelijkheid op de loer in de toegang tot voorzieningen als je die online moet aanvragen. Denk aan een energietoeslag of studiefinanciering. In coronatijd hadden kinderen en jongeren geen gelijke toegang tot onderwijs. Waar in het ene gezin alle kinderen op een eigen computer de lessen konden volgen, konden de kinderen uit een ander gezin om de beurt gebruikmaken van één smartphone. Wie minder digitaal vaardig is, is ook kwetsbaarder voor digitale criminaliteit. En mist bijvoorbeeld eerder de alarmsignalen in een phishing mail of nepwebshop.
De cijfers
Hoeveel mensen hebben last van de digitale kloof? De Alliantie Digitaal Samenleven heeft de nodige cijfers bij elkaar gebracht. Zo zijn er in Nederland 4,5 miljoen mensen die digitale overheidsinformatie niet voldoende kunnen gebruiken. 1 miljoen mensen die het geld niet hebben om een computer te kopen en 2,6 miljoen Nederlanders die hun bankzaken niet (helemaal) zelfstandig digitaal kunnen doen. 3 procent van de Nederlandse huishoudens heeft thuis geen vaste internetverbinding. Het goede nieuws is dat het bewustzijn over deze kloof ook is gegroeid. Het kabinet heeft bijvoorbeeld de ‘Werkagenda waardengedreven digitaliseren’ gelanceerd. ‘Iedereen kan meedoen in het digitale tijdperk’ is daarin letterlijk agendapunt 1.
Zo dichten we de digitale kloof
Om de kloof te dichten zijn onder meer de Informatiepunten Digitale Overheid in bibliotheken bedacht. Sinds de start in 2019 zijn er daarvan al 700 geopend. U kunt er terecht met vragen over onder meer DigiD, belastingen en toeslagen, gemeentelijke regelingen, zorg, werk of uitkering. Een ander initiatief van de overheid is de Digitale hulplijn waar mensen telefonisch vragen kunnen stellen over hun computer, e-reader, mobiel of het internet. Op het gebied van vaardigheden zijn er initiatieven als Digihandig waar u laagdrempelig kunt leren hoe u uw smartphone goed en veilig gebruikt. En op Oefenen.nl worden allerlei laagdrempelige cursussen aangeboden (over digitale vaardigheden maar ook over taal, rekenen en gezondheid bijvoorbeeld).
In de Alliantie Digitaal Samenleven, werken overheid, maatschappelijke organisaties, bedrijven en ervaringsdeskundigen samen aan kennis en bewustzijn over ‘de kloof’. De Alliantie werkt ook aan mogelijke oplossingen, in samenwerking met bijvoorbeeld gemeenten en bedrijven. Zo doet KPN mee in het Digitaal Meedoen Pakket voor financieel kwetsbare huishoudens in Utrecht. Tegen minimale kosten krijgen zij een internetaansluiting, apparatuur en hulp bij het gebruik. KPN ondersteunt dat met een internetaansluiting tegen lage kosten van 12,50 per maand en gratis installatie door een monteur. Een voorbeeld in de gemeente Amsterdam is de Cybersoek waar u terechtkunt als u geen computer heeft of digitale vaardigheden wilt leren.
Dit kunt u doen
Kent u mensen die moeite hebben met digitale vaardigheden? U kunt ze natuurlijk zelf op weg helpen, zoals uw (groot)ouders die er niet helemaal uitkomen met smartphone of computer, de bank-app of DigiD.
Daarnaast kunt u ze doorverwijzen naar organisaties in de buurt die – op een fysieke plek, met ‘echte mensen’ – hulp bieden, zoals de eerder genoemde Informatiepunten Digitale Overheid die u in veel bibliotheken vindt. Via de telefoon kunt u terecht bij de Digitale hulplijn. Organisaties als SeniorWeb, Stichting Lezen & Schrijven en Digihandig bieden hulp, uitleg en cursussen.
