AI en duurzaamheid

Steeds meer zaken in ons leven gaan automatisch. En dat gebeurt steeds vaker met kunstmatige intelligentie (AI). Dagelijks krijgen we weersvoorspellingen, gepersonaliseerde advertenties en muziek- en filmaanbevelingen. We rijden in auto’s die al voor een deel zelf kunnen rijden. En met programma’s als ChatGPT kunnen we zelf automatisch content maken.

Bijna een kwart van de Nederlanders gebruikt kunstmatige intelligentie zoals ChatGPT. In 2024 heeft 23 procent van de bevolking van 12 jaar of ouder teksten, video’s of afbeeldingen gemaakt met dit soort programma’s. Bijna 90 procent van de mensen heeft thuis een of meer slimme apparaten of systemen waarin AI is verwerkt: verlichtingssystemen, beveiligingssystemen of huishoudelijke apparaten.

AI kost een boel energie

De expert die we voor dit artikel raadpleegden is Alex de Vries. Hij is oprichter van Digiconomist, een onderzoeks- en adviesbureau dat zich bezighoudt met het zichtbaar maken van onbedoelde gevolgen van digitale trends. Hij onderzoekt de milieu-impact van opkomende technologieën, zoals Bitcoin, blockchain en kunstmatige intelligentie. (Inter)nationale media zoals de New York Times, BBC en CNN halen zijn publicaties vaak aan. Ook (publieke) instellingen en overheden zoals het Internationaal Energie Agentschap, het Europees Parlement en de Amerikaanse overheid volgen zijn onderzoek.

“Het stroomverbruik zit enorm in de lift, doordat steeds meer mensen en bedrijven AI-toepassingen als ChatGPT gebruiken,” vertelt Alex. “Eind dit jaar zou het kunnen oplopen tot wel de helft van het wereldwijde stroomverbruik van datacenters.”

Elke vraag aan ChatGPT kost heel veel rekenkracht van servers. Die produceren daardoor veel warmte. Om te voorkomen dat ze oververhit raken, worden ze met water gekoeld. Met veel water zelfs. Het trainen van ChatGPT kost 3,5 miljoen liter water. Daarmee kun je 75 Nederlanders een jaar lang van drinkwater te voorzien. Eén trainingssessie van ChatGPT betekent circa 500 ton aan CO2-uitstoot. Dat staat gelijk aan 1.000 auto's die 1.000 kilometer rijden.

“Als je ChatGPT een afbeelding laat maken, kost dat net zoveel energie als de batterij van je telefoon voor de helft opladen.” Volgens de chatbot zelf, kost het stellen van één vraag aan 0,01 tot 0,1 kilowattuur (kWh) aan elektriciteit. Alhoewel dat kan verschillen per vraag, afhankelijk van de complexiteit en de omvang van het antwoord. Maar om een indruk te geven: het is net zoveel energie als wanneer u een waterkoker één keer gebruikt (0,1 kWh.)

Gebrek aan transparantie

Ondanks deze getallen is er een groot gebrek aan transparantie over het energieverbruik, zegt de Alex. In zijn onderzoek, waarover het wetenschappelijke tijdschrift Joule publiceerde, wijst hij erop dat grote technologiebedrijven zoals Google, Microsoft en OpenAI nauwelijks inzicht geven in het energieverbruik van hun AI-systemen. Google publiceerde in 2022 nog dat kunstmatige intelligentie in 2022 verantwoordelijk was voor tien tot vijftien procent van het totale energieverbruik. Maar sindsdien zijn er geen nieuwe cijfers meer openbaar gemaakt door techbedrijven die zich met AI bezighouden.

Energieverbruik

De Europese AI Act schrijft voor dat bedrijven over hun energieverbruik rapporteren. Maar dit geldt alleen voor het trainen van AI-modellen, niet voor het gebruik ervan. En dat verbruikt het meeste energie. Alex: “Er is nu geen verplichting. In de AI-wetgeving staat alleen iets over de milieukosten van AI over de training van AI-modellen. Een aantal jaren geleden was de verhouding dat 40 procent van de energie van AI voor training nodig was en, 60 procent voor het gebruik. Maar hoe meer mensen ChatGPT of soortgelijke programma’s gaan gebruiken, hoe hoger dat percentage wordt. Zeer waarschijnlijk zal voor gebruik 80 procent van de energie nodig zijn.”

Zo gaat u bewuster om met AI

Alex: “Een zoekopdracht in AI kost tien keer zoveel stroom als een zoekopdracht via Google. Daarom zouden mensen niet zomaar al hun vragen aan ChatGPT moeten stellen. Maar eerst nadenken of deze niet net zo goed aan een zoekmachine als Google Search gesteld kan worden. Bij het intypen van een zoekopdracht in Google krijgt u overigens, sinds kort, automatisch een AI-overzicht. Maar die functie kunt u uitzetten door ‘-ai’ achter de zoekopdracht te typen.” Op de vraag hoe bewuster om te gaan met AI, zegt hij: “Zonder informatie is het moeilijk om keuzes te maken. Techbedrijven weigeren om inzicht en getallen te geven over wat de impact van AI is en al haar toepassingen. Zo kan de gebruiker geen afweging maken tussen de kosten en de baten.”

De Barbie Box Challenge

Een van de laatste trends op sociale media: de Barbie Box Challenge. Het is heel eenvoudig. U uploadt een foto van uzelf en vraagt aan ChatGPT of ze deze in een verpakking kunnen plaatsen. Met een paar muisklikken zit u zelf in een Barbie-pakket, compleet mét accessoires.

Dat is natuurlijk grappig en leuk om door te sturen naar vrienden en familie. “Maar de keerzijde zien we niet,” benadrukt Alex. “Het kost veel stroom, veel meer dan een beetje zoeken op Google.”

Hoe kan AI in de toekomst minder milieubelastend worden?

Alex heeft een aantal tips. “Transparantie is belangrijk, zodat de eindgebruiker verantwoord een keuze kan maken. Zonder betere regels of verplichte rapportage blijft het vrijwel onmogelijk om goed zicht te krijgen op het werkelijke energieverbruik van AI. De snelle groei van deze technologie botst met andere maatschappelijke ambities, zoals het behalen van klimaatdoelen en het terugdringen van het totale energieverbruik.”

“Daarom pleit ik voor meer openheid, zodat overheden effectief beleid kunnen maken dat de ontwikkeling van AI in lijn brengt met duurzaamheid. Gebeurt dat niet, dan dreigt AI zich onzichtbaar te ontwikkelen tot een ongecontroleerde bron van energieverbruik en CO₂-uitstoot. Mijn boodschap is niet: we moeten niet meer innoveren. Maar wel: doe eens een stap terug. Ga niet alleen mee met de hype, maar heb ook oog voor de kosten en de balans. Welke problemen proberen we nu op te lossen met AI? We moeten niet nodeloos energie verspillen. AI heeft zijn beperkingen. Je moet alle kosten meenemen en niet alleen de opgeblazen verwachtingen.”