Na de val van de Sovjet-Unie gooide Estland het roer om. Het land zei alle Sovjetsystemen vaarwel en begon met een schone lei. Zo veranderde Estland zijn achterstand in een voorsprong. ‘Estonia’ werd E-stonia: Europa’s eerste digitale samenleving, waarin vrijwel alles online geregeld wordt.
We vroegen 2 experts op het gebied van innovatie in financiële markten om na te denken over digitalisering in Nederland. Welke zaken zouden wij totaal anders moeten aanpakken? En wat kunnen we leren van de aanpak die tot E-stonia leidde?
Wat is het grootste probleem in Nederland?
‘In Estland sluit alles naadloos op elkaar aan. Met 1 online identiteit regel je alles. Van je pensioen tot een recept bij de apotheek. Singapore is nog zo’n voorbeeld. Daar zit alles in je digitale ID. Bijvoorbeeld je zorgverzekering, hypotheek en pensioen. Hier in Nederland ontbreekt samenhang tussen data. Dat komt omdat we vastzitten in silo’s. Vooral financiële instellingen en overheden. Ze zien de klant als een vanzelfsprekendheid en zichzelf als uniek. Ze concurreren echter met zaken die heel normaal zijn. Zo zijn alle banken bezig met nieuwe beveiligingssystemen, terwijl consumenten het een hygiënefactor vinden dat hun gegevens veilig zijn. Die willen daarvoor niet extra betalen. En juist als alle instanties hun eigen systeem bouwen, betaalt de consument meer.’
Wat wil de Nederlandse consument?
‘Consumenten worden steeds meer wakker. Ze eisen meer transparantie en gebruiksgemak. In plaats van alles bij 1 dienstverlener neer te leggen, stellen ze zelf hun eigen financiële portefeuille samen. Verzekering hier, pensioen daar, hypotheek via die aanbieder. Daarbij past ook een handig totaaloverzicht van al die componenten, zodat ze zelf de regie houden. Het probleem is dat financials hun klantinformatie niet met anderen willen delen. Zonde, want ze zouden juist hun klanten als uitgangspunt moeten nemen en meebewegen met hun voorkeuren. Technologie maakt dat mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan de Appie-app van Albert Heijn. Hoe handig zou het zijn als je hierin het saldo van je boodschappenrekening kan checken?’
Hoe kunnen financials daarop inspelen?
‘Nu hoor je vooral flauwe excuses dat allerlei systemen in de weg staan en ze zich zorgen maken om privacy. Maar systemen zijn te vervangen en veiligheid is te regelen. De financiële sector heeft een paar flinke tikken gehad, dus is nu het ideale moment om te veranderen. Een slecht imago overwin je alleen als je bewijs kunt leveren van verbeteringen. Transparantie is hierin essentieel. En dat wordt alleen mogelijk als grote financiële spelers samenwerken. Met elkaar, en met de overheid. We weten dat het kan. Kijk maar naar iDEAL. Verschillende Nederlandse banken werkten samen om 1 oplossing aan te bieden om online betalen mogelijk te maken. Daarmee werd het in 1 klap de beste oplossing op het gebied van betalingsverkeer die we in Nederland ooit ontwikkeld hebben.’
Welke technologieën en innovaties hebben volgens jou de toekomst?
‘Ik heb heel veel vertrouwen in blockchain. Dit is – in eenvoudige taal – een zeer geavanceerd register waarin allerlei mogelijke transacties real time, veilig, transparant, gecontroleerd en traceerbaar kunnen worden uitgevoerd. Het interessante is dat vooral greenfields - Estland, maar ook ontwikkelingslanden in Afrika en Azië - dit soort innovaties aandachtig volgen. Ze kijken al jaren naar het Westen en weten waar wij tegenaan lopen. Zo selecteren ze interessante ontwikkelingen en passen een verbeterde variant toe in hun samenleving. Dat moeten wij precies zo doen. We hebben een hoge internetdichtheid, een goed opgeleide bevolking en een professionele industrie en overheid. Er is geen goede reden om zo ver achter te lopen.’
Harry Smorenberg Harry Smorenberg is als strateeg actief in (her)positioneringsvraagstukken. Zijn specialisatie is de (internationale) financiële services sector. Hij is nauw betrokken bij innovatietrajecten en markt- en conceptontwikkelingen in de service-industrie. Volgens hem moeten organisaties, bedrijven en andere partijen in Nederland (en daarbuiten!) vooral beter samenwerken om vooruit te komen.
Zijn we in Nederland op de juiste manier bezig met digitalisering?
‘In Nederland liggen volop kansen. We moeten verouderde systemen vernieuwen, maar vooral ook onze verouderde mindset bijstellen. De grootste valkuil van onze huidige denkwijze is dat we de zaken niet samenbrengen. We kunnen heel veel leren van landen zoals Estland, waar ze persoonlijke digitalisering tot een ware kunst hebben verheven. Begrijp me niet verkeerd: bedrijven, financiële instellingen en overheden signaleren volop ontwikkelingen. Maar omdat ze onvoldoende samenwerken, zien ze niet wat het totaaleffect is. Een gevolg daarvan is dat Nederland op veel vlakken nog niet klaar is voor de verregaande effecten van digitalisering.’
Wat kunnen we volgens jou verwachten de komende jaren?
‘Ontwikkelingen als robotisering en 3D-printing zijn de grote drijfveren achter de digitalisering van onze economie. Deze technologieën hebben enorme sociaaleconomische gevolgen. Denk bijvoorbeeld aan het arbeidsproces. Door robotisering vervallen straks veel banen, vooral onder laagopgeleiden. Wij als mens worden steeds minder waard in onze economie. Een ander probleem zijn disruptieve bedrijven uit het buitenland. Als Nederlandse bedrijven weggeconcurreerd worden door buitenlandse start-ups, leidt onze economie daaronder. Juist daarom moet de overheid innovatie binnen onze landsgrenzen stimuleren. Dat gebeurt nu onvoldoende. Als het ene kabinet iets toezegt, wordt dat 1 jaar later weer teniet gedaan. Ook zijn de budgetten veel te klein om echt iets teweeg te brengen. Een ander probleem is dat strenge regels vanuit de overheid het financiers lastig maken om innovatie financieel te ondersteunen.’
Wat kunnen financiële instellingen daaraan veranderen?
‘Vroeger kon je als groot productiebedrijf een machine van 1,5 miljoen euro kopen die 20 jaar meeging. Deed je goede zaken? Dan kreeg je zonder problemen een lening van de bank. Nu wil de bank dat je die machine binnen 5 of 10 jaar afschrijft. Want wie weet welk disruptief bedrijf jouw sector op zijn kop zet, waardoor jij je lening niet kunt terugbetalen. Maar door de geldkraan dicht te draaien, wordt innovatie geremd. Banken moeten daarom echt op een andere manier risicoanalyses maken en veel meer samenwerken. Ook met de concurrentie. Bijvoorbeeld door een regierol te pakken in gestapeld financieren. Zet de ondernemer centraal, in plaats van eigen procedures.’
Hoe kunnen Nederlandse bedrijven zelf het verschil maken?
‘Wij organiseerden onlangs een hackathon met een groot waterbedrijf en KPN. Samen met experts en studenten dachten we na over wat technologieën als Internet of Things (IoT) en 3D-printing kunnen betekenen voor het waterbedrijf. Een van de ideeën was een inspectievis die door de leidingen zwemt om ze te controleren. Een uitvinding waar bedrijven normaal een jaar over zouden doen, bedenken we door open innovatie binnen een paar dagen. Ik ben ervan overtuigd dat we in Nederland echt grote stappen kunnen zetten als we op zoveel mogelijk vlakken co-creëren en samen innoveren. Doen we dat niet, dan halen landen zoals Estland ons zeker in.’
Herman van Bolhuis Herman van Bolhuis is managing partner van CIONET, de meest invloedrijke community van IT-executives in Europa. Als creatief ondernemer, innovator en onderzoeker ondersteunt hij organisaties bij het integreren van nieuwe technologieën. Hij legt uit waarom digitalisering een disruptieve kracht is waarmee we moeten meebewegen.
