De stad als App Store

Wanneer je in 2025 op het Centraal Station van Amsterdam aankomt voor een bezoek aan de stad, zal er op het eerste gezicht niet zoveel veranderd zijn. De 400 jaar oude stenen van en om het stationsgebouw zullen er nog steeds liggen. Het verschil: er is veel meer informatie digitaal beschikbaar in en over de stad.

Dat voorspelt Ger Baron, CTO bij de gemeente Amsterdam. Baron houdt zich bezig met technologische innovatie en de ontwikkeling van de stad naar een smart city. Hij monitort wat er in de wereld van de technologie gebeurt, wat er in de stad Amsterdam speelt, en legt hiertussen verbindingen. KPN is een van de partners waarmee de gemeente Amsterdam samenwerkt om de stad slimmer te maken. “Niet gedreven vanuit technologie, maar vanuit de behoeften van de stad”, benadrukt hij. Samen met Hans Söhngen, VP Public Sector van KPN en Jasper Snijder, EVP New Business bij KPN, werpt Baron een blik op de toekomst van de slimme stad, en het belang daarvan. De drie heren zien daarnaast een aantal lessen die de afgelopen jaren zijn geleerd bij de ontwikkeling van smart cities.

Een voorproefje van het Amsterdam van 2025 is te vinden tussen Amsterdam CS en het Marineterrein. De gebouwen kunnen er ‘praten’ met mobile devices. Via iBeacons, kleine apparaten die in contact staan met het LoRa-netwerk (’Long Range, Low Power’). Via dit netwerk wordt er informatie naar de iBeacons gestuurd zodat ze op afstand aan te sturen zijn, om bijvoorbeeld content toe te voegen. Deze iBeacons maken via bluetooth of een andere technologie contact met smartphones. Wie de iBeacons-app installeert, krijgt informatie over het verleden van de gebouwen en hun huidige functies. Winkeliers kunnen bezoekers naar binnen lokken met speciale aanbiedingen. KPN ontwikkelde het LoRa-netwerk en rolde het uit. Met LoRa zijn diverse smart city-toepassingen mogelijk. Het doel van zo’n toepassing: door ICT een stad beter leefbaar en duurzamer maken. Baron benadrukt het belang van telecommunicatiebedrijven: “Partijen als KPN spelen een belangrijke rol in het creëren van de basisinfrastructuur voor een smart city.”

Wij zijn een constante

KPN heeft een aparte unit opgezet die zich onder meer bezighoudt met het ‘slimmer’ maken van steden. Söhngen van KPN: “Wij zien een groot strategisch belang in het leveren van een bijdrage aan smart cities.” Snijder: “We zijn een constante als het gaat om connectiviteit. We denken na over de connectiviteitsbehoefte van de slimme stad. KPN is de butler van de stad, die zorgt dat data veilig beheerd en getransporteerd worden.” Daarbij benadrukt Snijder dat de smart city-dienstverlening niet ophoudt bij het transport van de data. “We helpen de stad om de data centraal en veilig te beheren. Op deze manier houdt de stad altijd regie en overzicht over wie wát met de data van de stad kan doen om zo de maximale waarde uit de data te halen.” Hij wijst erop dat de stad een strategie moet bedenken voor het transport van de data. “Zeker omdat er steeds meer data bijkomen.”

KPN is partner van RDM Makerspace, een laboratorium en inspiratieruimte voor Internet of Things (IoT)-toepassingen. Samen met RDM Makerspace initieerde KPN onlangs de IoT Academy. Deze moet een boost geven aan technologische innovaties en de ontwikkeling van Internet of Things. Het bedrijf ontwikkelde LoRa speciaal om apparaten met elkaar te laten praten. Het netwerk maakt het mogelijk om apparaten die zeer weinig stroom en data gebruiken, tegen lage kosten te verbinden met internet. Het is een apart netwerk zonder interferentie met andere netwerken. LoRa wordt niet alleen ingezet in het gebied bij het Centraal Station, maar ook in Amsterdam Zuidoost, op het Hoekenrodeplein, om ‘slimme’ verlichting te creëren, die zich automatisch aanpast aan de activiteit op het plein, waardoor de veiligheid wordt verhoogd.

Gidsrol

Söhngen: “We geloven in smart cities. Het verhaal is misschien bekend, maar is daardoor niet minder waar: de burger wordt veeleisender, gemeenten krijgen steeds meer taken, terwijl de budgetten krimpen. Smart cities zijn hiervoor een oplossing.” Ook Baron is er zeker van dat technologie voor belangrijke stedelijke uitdagingen een oplossing biedt. “Het biedt de stad kansen om de stad leefbaarder te maken, om er meer banen te creëren en onder meer de bereikbaarheid te verbeteren. Maar we zien een stad niet als een grote IT-applicatie. Een smart city begin je door te kijken waar de behoeften zitten.” Snijder van KPN is het daarmee eens. “Een smart city-project start met een bepaalde doelstelling van een gemeente. Er is bijna altijd een smart manier om die doelstelling te halen. Daarbij kijken we vooral naar meerjarenplannen. Je moet ad-hocoplossingen voorkomen.”

KPN helpt steden met plannen van aanpak. “In Den Haag werken we bijvoorbeeld met gebiedsontwikkelaars. Die kijken over verschillende werkgebieden heen”, aldus Snijder. Het is volgens hem een valkuil om oplossingen te bedenken voor een enkel aandachtsgebied. “Je ontwikkelt een zelfsturende lantaarnpaal en later blijkt dat je ook een laadpaal en een slimme parkeerhulp nodig hebt. Dan staan er plotseling drie objecten, terwijl deze toepassingen ook geïntegreerd in de lantaarnpaal kunnen. Het is vaak een uitdaging om de mensen te vinden die breder kijken dan alleen hun portefeuille.” Baron: “Werken aan een smart city betekent veel samenwerking, heel veel overleg. Een smart city heeft een complex ecosysteem. Je hebt met veel partijen te maken: bewoners, gemeente, verschillende bedrijven en instellingen. Je moet zaken integraal aanpakken, zorgen voor dezelfde standaarden, en partijen dienen transparant te zijn. Technologie speelt dan wel een belangrijke rol, maar fysiek overleg blijft een cruciale succesfactor.”

Open source

De smart city zien de heren bij uitstek als een omgeving voor een open source-aanpak waarin iedereen een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van de stad. Snijder signaleert dat zijn bedrijf afstand doet van traditionele businessmodellen. “Voorheen wilden we alles zelf doen, nu gaan we voor open innovatie en partnerships. Er zijn zo veel partijen. Die hebben op bepaalde gebieden al geavanceerde, specialistische oplossingen of producten. Met hen zoeken we nu de samenwerking om klanten een complete IoT-oplossing te kunnen aanbieden.” Baron verwijst naar de open aanpak van het initiatief StartupAmsterdam. “We zetten een vraag uit aan de hand van de behoefte van de stad en vragen startups om hiervoor een oplossing te bedenken. Voor wie dat goed doet zijn we de eerste klant. We betalen dus voor deze nieuwe dienst. We creëren een omgeving waarin bedrijven toepassingen kunnen plaatsen. We zien de stad als App Store.”

Volgens onderzoek van Fast Company stond Amsterdam in 2014 op de tweede plaats van smart cities in Europa. Baron verklaart die hoge positie onder meer uit de sterke adoptie van technologie onder Amsterdammers. “Er is hier alleen al een

Een smart city heeft een complex ecosysteem

enorme hoeveelheid smartphones. En we doen het van oudsher op het gebied van mobiliteit al beter omdat we zoveel fietsers hebben. Andere steden willen graag meer mensen aan het fietsen krijgen.” Daarnaast is de gemeente volgens Baron online veel beter bereikbaar geworden, en kunnen bewoners zichzelf beter organiseren. “Denk aan het autobezit dat in Amsterdam met 25 procent is gedaald omdat mensen auto’s delen. Of mensen die zelf zorg in de buurt gaan organiseren.”

Baron werkt nauw samen met de Economic Board van Amsterdam. “Dat is een speeltuin waarin we dingen leren door nieuwe toepassingen uit te testen.” De afgelopen vijf jaar zijn er volgens Baron veel experimenten gedaan en is er veel geleerd. Een van de lessen is dat de gemeente verschillende rollen aanneemt in smart city-processen, al naar gelang de situatie. “Soms zijn we regelgever, soms investeren we in een nieuw initiatief en soms spelen we een rol als steward. Dan creëren we de voorwaarden voor nieuwe initiatieven.” Amsterdam heeft als eerste stad regelgeving ontwikkeld voor Airbnb door onder meer grenzen te stellen aan de periode van verhuur. Baron: “In andere gevallen hebben we nieuwe ontwikkelingen gestimuleerd, bijvoorbeeld de opkomst van de elektrische auto, door hiervoor gratis parkeerplaatsen weg te geven.”

Privacy

Alle drie zien ze het belang van privacy en veiligheid als een rode draad door de verschillende smart city-projecten lopen. “Privacy en veiligheid zijn onderdeel van alles wat je doet”, zegt Snijder. “Je wilt bijvoorbeeld niet dat een hacker de stad ontregelt door een discoshow te maken van de verlichting langs de weg. Daarnaast heb je te maken met een grote hoeveelheid data. KPN beschikt over duurzame datacenters, waar data veilig in Nederland kunnen worden opgeslagen.” Baron reageert: “We hebben een speciale privacycommissie. Je kunt niet denken: de privacy bekijken we later wel. Daarover maak je in het begin van een project keuzes.” Baron noemt als voorbeeld de slimme verlichting op het Hoekenrodeplein in Amsterdam. “Mensen worden gefilmd, maar we bewaren die gegevens niet. We voorkomen dat we data opslaan die niet nodig zijn.”

Terug naar het Amsterdam van 2025. Hoe anders zullen bewoners en bezoekers de stad dan ervaren? Baron voorspelt dat burgers dan eenvoudigweg meer keuzes kunnen maken. Hij noemt dit ‘een groter handelingsperspectief’. De CTO: “Je kunt niet alleen zien welke schilderijen in welk museum hangen, maar ook wat anderen van deze schilderijen vinden, hoe je er het beste naartoe kunt en wat op de route ernaartoe mogelijk interessant is voor jou. Banken zijn uit de stad verdwenen.

Privacy en veiligheid lopen als een rode draad door smart city

Oude verdienmodellen zijn vervangen door nieuwe. Ons beleid is in 2025 nog effectiever omdat we de gevolgen beter kunnen meten. En door het delen van informatie slechten we muren. Het maakt niet meer uit aan wie bij de gemeente een bewoner een vraag stelt, die komt altijd op de juiste plek terecht.” Snijder: “Smart cities staan nog in de kinderschoenen. In de komende vijf jaar zullen we nog veel meer boeiende functionaliteiten en toepassingen ontdekken. Als we dit in een goede samenwerking doen kan Nederland hierin een leidende positie pakken.”

KPN kan op verschillende manieren ondersteuning bieden bij de implementatie. Lees meer over Smart Cities of download whitepaper.

Download whitepaper

Gerelateerde artikelen